approved for solar scheme महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी महाराष्ट्र सरकारने अत्यंत महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. राज्य शासनाने ‘मागेल त्याला सौर कृषी पंप’ ही योजना राज्यात अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांसाठी सुरू केली असून, याकरिता आर्थिक वर्ष २०२४-२५ साठी १०० कोटी रुपयांचा निधी मंजूर केला आहे. शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी मोफत वीज मिळावी या उद्देशाने या योजनेची अंमलबजावणी केली जात आहे. महावितरण कंपनीला हा निधी वितरित करण्यासाठी शासन निर्णय जारी करण्यात आला आहे.
योजनेचा उद्देश आणि व्याप्ती
राज्यातील अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांना सिंचनासाठी स्वच्छ ऊर्जा म्हणजेच सौर ऊर्जेचा वापर करून शेतीला पाणी पुरवठा करणे हा या योजनेमागचा मुख्य उद्देश आहे. प्रधानमंत्री कुसुम घटक ‘ब’ योजनेच्या धर्तीवर महाराष्ट्र सरकारने ही योजना राबविण्याचा निर्णय घेतला आहे. सौर ऊर्जेवर चालणारे कृषी पंप शेतकऱ्यांना दिल्याने त्यांचा वीज बिलांचा खर्च वाचणार आहे आणि पर्यावरणपूरक ऊर्जेचा वापरही वाढणार आहे.
योजनेला मिळालेला निधी
महाराष्ट्र सरकारने या योजनेसाठी एकूण ४४४.६ कोटी रुपयांचा निधी मंजूर केला असून, आतापर्यंत या योजनेसाठी २९ कोटी ७० लाख रुपये खर्च झाले आहेत. आता आर्थिक वर्ष २०२४-२५ साठी शासनाने १०० कोटी रुपयांचा निधी मंजूर केला आहे. हा निधी महावितरण कंपनीला वितरित करण्यात येणार आहे. उद्योग ऊर्जा आणि कामगार विभागाकडून अप्पर मुख्य सचिव (ऊर्जा विभाग) यांना सदर निधी वितरित करण्यासाठी मान्यता देण्यात आली आहे.
निधी वाटपाची प्रक्रिया
शासनाने या योजनेसाठी निधी खर्च करण्याची प्रक्रिया अधिक पारदर्शक बनविली आहे. आता विशिष्ट तंत्रज्ञान आधारित प्रणालीद्वारे या निधीचे वाटप केले जाणार आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना योजनेचा योग्य पद्धतीने लाभ मिळण्यासोबतच निधीचा पारदर्शक वापर होणार आहे. शासनाच्या यंत्रणेकडून वेळोवेळी या निधीच्या वापराची तपासणी होणार आहे. दर महिन्याच्या १० तारखेपर्यंत या योजनेवर होत असलेल्या खर्चाचा अहवाल प्रादेशिक आणि समाज कल्याण अधिकाऱ्यांना सादर करणे बंधनकारक राहणार आहे.
लाभार्थी कोण?
या योजनेचा लाभ राज्यातील अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांना मिळणार आहे. ही योजना विशेषतः अनुसूचित जाती प्रवर्गातील असलेल्या छोट्या आणि सीमांत शेतकऱ्यांना दिलासा देण्यासाठी सुरू करण्यात आली आहे. शेतकऱ्यांना सौर कृषी पंप योजनेचा लाभ घेण्याकरिता रक्कम वितरणासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे निश्चित करण्यात आली आहेत.
योजनेचे फायदे
‘मागेल त्याला सौर कृषी पंप’ योजनेमुळे शेतकऱ्यांना अनेक फायदे होणार आहेत:
- वीज बिलात बचत: सौर ऊर्जेवर चालणाऱ्या पंपामुळे शेतकऱ्यांचे वीज बिल शून्यावर येईल. यामुळे त्यांची आर्थिक बचत होईल.
- अखंडित वीज पुरवठा: ग्रामीण भागात अनेकदा वीज पुरवठा खंडित होतो, परंतु सौर पंपामुळे सूर्यप्रकाश असेपर्यंत अखंडित पाणी पुरवठा होईल.
- पर्यावरण संवर्धन: सौर ऊर्जा ही नैसर्गिक आणि प्रदूषणरहित आहे. यामुळे पर्यावरणाचे संरक्षण होईल.
- राज्य विद्युत वितरण प्रणालीवरील भार कमी: सौर पंपांच्या वापरामुळे राज्याच्या विद्युत वितरण प्रणालीवरील भार कमी होईल, ज्यामुळे इतर क्षेत्रांना अधिक वीज पुरवठा करता येईल.
- शेती विकासाला चालना: अखंडित सिंचन व्यवस्थेमुळे शेतकरी अधिक पिके घेऊ शकतील आणि त्यांचे उत्पन्न वाढेल.
या योजनेची अंमलबजावणी करताना शासनाने काही महत्त्वपूर्ण निर्देश जारी केले आहेत:
- सदर योजनेचा लाभ फक्त अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांनाच मिळेल.
- योजनेचा निधी इतर कोणत्याही कामांसाठी वापरता येणार नाही.
- योजनेचा निधी खर्च करताना शासनाने दिलेल्या मार्गदर्शक तत्त्वांचे पालन करणे अनिवार्य राहील.
- योजनेचा लाभ शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचला आहे किंवा नाही, याची तपासणी वेळोवेळी होईल.
- योजनेचा अहवाल दर महिन्याला संबंधित अधिकाऱ्यांना सादर करणे अनिवार्य राहील.
‘मुख्यमंत्री सौर कृषी पंप योजना’
केंद्रीय योजनेच्या धर्तीवर महाराष्ट्र सरकारने ‘मुख्यमंत्री सौर कृषी पंप योजना’ देखील सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांना सौर कृषी पंप दिले जात आहेत. यासाठी शासनाने मोठा निधी उपलब्ध करून दिला आहे. या योजनेमुळे ग्रामीण भागात पर्यावरणपूरक ऊर्जेचा वापर वाढेल अशी अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे.
जिल्हानिहाय अंमलबजावणी
योजनेची अंमलबजावणी राज्यातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये करण्यात येणार आहे. प्रत्येक जिल्ह्यातील अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ घेता येईल. जिल्हा पातळीवर या योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी प्रशासकीय यंत्रणा सज्ज केली जात आहे. योजनेची प्रभावी अंमलबजावणी होण्यासाठी जिल्हा पातळीवर अधिकाऱ्यांना प्रशिक्षण दिले जात आहे.
लाभार्थ्यांसाठी अर्ज प्रक्रिया
शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी संबंधित विभागाकडे अर्ज करावा लागेल. अर्जासोबत आवश्यक कागदपत्रे सादर करावी लागतील. त्यानंतर अर्जांची छाननी करून पात्र लाभार्थ्यांची निवड केली जाईल. निवड झालेल्या लाभार्थ्यांना सौर कृषी पंप पुरवले जातील. योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना महावितरण कंपनीच्या कार्यालयात संपर्क साधावा लागेल.
‘मागेल त्याला सौर कृषी पंप’ ही योजना महाराष्ट्रातील अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरणार आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना कमी खर्चात सिंचनासाठी पाणी उपलब्ध होईल. पर्यावरणपूरक ऊर्जेचा वापर करून शेतकरी आपल्या पिकांचे उत्पादन वाढवू शकतील. राज्य सरकारने या योजनेसाठी केलेली निधीची तरतूद स्वागतार्ह आहे. योजनेची प्रभावी अंमलबजावणी झाल्यास राज्यातील अनुसूचित जाती प्रवर्गातील शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावण्यास मदत होईल.
महाराष्ट्र सरकारची ही पाऊले राज्यातील शेतकऱ्यांच्या विकासासाठी आणि पर्यावरण संवर्धनासाठी महत्त्वपूर्ण ठरणार आहेत. सौर ऊर्जेचा वापर करून सिंचनासाठी वीज उपलब्ध करून देण्याचा हा प्रयत्न निश्चितच कौतुकास्पद आहे. या योजनेमुळे राज्यात पर्यावरणपूरक ऊर्जेचा अधिकाधिक प्रसार होईल आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्यास मदत होईल.
