Farmer ID card केंद्र सरकारने देशातील शेतकरी बांधवांसाठी एक अत्यंत महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेचा लाभ घेण्यासाठी आता ‘फार्मर आयडी’ अनिवार्य करण्यात आला आहे.
या नवीन नियमानुसार, देशातील लाखो शेतकऱ्यांना त्यांच्या ओळखपत्राची नोंदणी तात्काळ करावी लागणार आहे. जर शेतकऱ्यांनी फार्मर आयडीची नोंदणी केली नाही, तर त्यांना पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेचा पुढील हप्ता मिळणार नाही. त्यामुळे सर्व पात्र शेतकऱ्यांनी ही प्रक्रिया त्वरित पूर्ण करणे आवश्यक आहे.
फार्मर आयडी म्हणजे काय आणि त्याची आवश्यकता का?
‘फार्मर आयडी’ हे शेतकऱ्यांसाठी एक विशिष्ट ओळखपत्र आहे, जे आता केंद्र सरकारने शेतकऱ्यांसाठी अनिवार्य केले आहे. सरकारकडून मिळणाऱ्या शेती विषयक मदतीमध्ये पारदर्शकता आणण्यासाठी हा निर्णय घेण्यात आला आहे. गेल्या काही वर्षांत असे आढळून आले की, अनेक अपात्र व्यक्ती देखील पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेचा लाभ घेत होत्या. त्यामुळे खऱ्या शेतकऱ्यांपर्यंत सरकारी मदत पोहोचण्यासाठी आणि योग्य लाभार्थ्यांची निवड करण्यासाठी सरकारने ‘फार्मर आयडी’ ची संकल्पना राबवली आहे.
कृषी तज्ज्ञांच्या मतानुसार, ‘फार्मर आयडी’ मुळे शेती योजनांच्या लाभार्थ्यांची निवड अधिक अचूक आणि पारदर्शक पद्धतीने करता येईल. याशिवाय फसवणूक आणि दलाली टाळण्यासही मदत होईल. शेतकऱ्यांना सरकारच्या मदतीसाठी कोणत्याही मध्यस्थाची गरज भासणार नाही, आणि थेट त्यांच्या बँक खात्यात पैसे जमा होतील.
फार्मर आयडीचे दीर्घकालीन फायदे
‘फार्मर आयडी’ केवळ पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेपुरते मर्यादित नाही. भविष्यात सरकारकडून राबवल्या जाणाऱ्या अनेक कृषि विषयक योजनांमध्येही याचा वापर केला जाणार आहे. ‘फार्मर आयडी’ मुळे सरकारकडे प्रत्येक शेतकऱ्याची अचूक माहिती उपलब्ध होईल, ज्यामुळे कृषी अनुदान, पीक विमा योजना, व्याजमुक्त कर्ज योजना, सेंद्रिय शेती प्रोत्साहन योजना अशा अनेक सरकारी योजनांचा लाभ देताना सरकारला मदत होईल.
कृषी तज्ज्ञांच्या मते, येत्या काळात शेतीसाठी आवश्यक असलेले आधुनिक तंत्रज्ञान, सिंचन सुविधा, खते, बियाणे यासारख्या अनुदानांमध्येही ‘फार्मर आयडी’ अनिवार्य केले जाऊ शकते. त्यामुळे सर्व शेतकऱ्यांनी ‘फार्मर आयडी’ मिळवण्याकडे गांभीर्याने पाहणे आवश्यक आहे.
फार्मर आयडी कसे मिळवावे?
‘फार्मर आयडी’ मिळवण्यासाठी शेतकऱ्यांना ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन अर्ज करता येईल. सरकारने कृषी विभागाच्या माध्यमातून ही प्रक्रिया सुरू केली आहे. ‘फार्मर आयडी’ साठी अर्ज करताना शेतकऱ्यांना काही आवश्यक कागदपत्रे सादर करावी लागतील, ज्यामध्ये आधार कार्ड, 7/12 उतारा, बँक पासबुक, पॅन कार्ड आणि अलीकडील काळातील फोटो यांचा समावेश आहे.
सरकारने ‘फार्मर आयडी’ नोंदणीसाठी तीन महिन्यांची मुदत दिली आहे. या कालावधीत शेतकऱ्यांनी आपला नोंदणी क्रमांक मिळवणे अत्यंत आवश्यक आहे. जर कोणी ठरलेल्या वेळेत नोंदणी केली नाही, तर त्यांना पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेच्या पुढील हप्त्यापासून वंचित रहावे लागू शकते. त्यामुळे सर्व शेतकऱ्यांनी शक्य तितक्या लवकर ही प्रक्रिया पूर्ण करावी.
ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांसाठी विशेष व्यवस्था
ग्रामीण भागातील अनेक शेतकऱ्यांना डिजिटल नोंदणी प्रक्रिया माहित नसते किंवा त्यांना ऑनलाइन अर्ज भरण्यात अडचणी येऊ शकतात. त्यामुळे शेतकरी संघटनांनी सरकारकडे विनंती केली आहे की, प्रत्येक तालुक्यात आणि गावात ‘फार्मर आयडी’ नोंदणीसाठी विशेष शिबिरे आयोजित केली जावीत. अशा शिबिरांमुळे शेतकऱ्यांना त्यांचे ‘फार्मर आयडी’ सहज नोंदवता येतील आणि कोणत्याही अडचणीशिवाय योजनेचा लाभ सुरू ठेवता येईल.
प्रसिद्ध शेतकरी नेते राजेंद्र पाटील यांच्या मते, सरकारने या योजनेची प्रभावी अंमलबजावणी करण्यासाठी स्थानिक कृषी अधिकाऱ्यांमार्फत जागृती मोहीम सुरू केली पाहिजे. जर सरकारकडून योग्य मार्गदर्शन मिळाले, तर सर्व पात्र शेतकरी वेळेत नोंदणी करू शकतील आणि त्यांचा लाभ अबाधित राहील.
शेतकऱ्यांसाठी ‘फार्मर आयडी’ चे महत्त्व
‘फार्मर आयडी’ मुळे शेतकऱ्यांना अनेक फायदे होणार आहेत. सर्वप्रथम, योग्य शेतकऱ्यापर्यंत सरकारी मदत थेट पोहोचेल. दुसरे, शेतकऱ्यांना अनेक सरकारी योजनांसाठी वारंवार अर्ज करण्याची आवश्यकता भासणार नाही, कारण त्यांची माहिती सरकारच्या डेटाबेसमध्ये उपलब्ध असेल. तिसरे, या आयडीमुळे शेतकऱ्यांना भविष्यात कृषी क्षेत्रातील नवीन योजना, तंत्रज्ञान आणि संशोधन याबद्दल माहिती देणे सरकारला सोपे जाईल.
शेतकऱ्यांना सरकारच्या योजनेचा थेट लाभ मिळावा आणि कोणताही अडथळा येऊ नये, हा सरकारचा मुख्य उद्देश आहे. मात्र, जर ‘फार्मर आयडी’ वेळेत घेतला नाही, तर योजनेच्या लाभापासून वंचित राहावे लागू शकते. त्यामुळे सर्व शेतकऱ्यांनी आपली कागदपत्रे तयार ठेवून त्वरित नोंदणी करणे आवश्यक आहे.
शेतकऱ्यांना ताकीद: ‘फार्मर आयडी’ विना हप्ता मिळणार नाही
केंद्र सरकारने शेतकऱ्यांना स्पष्ट सूचना दिली आहे की, फार्मर आयडी नोंदणी न केल्यास, पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेचा पुढील हप्ता त्यांना मिळणार नाही. पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना वर्षाला 6,000 रुपये तीन हप्त्यांमध्ये दिले जातात. हे पैसे थेट शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात. परंतु आता ‘फार्मर आयडी’ नोंदणी केलेल्याच शेतकऱ्यांना हा लाभ मिळणार आहे.
नोंदणी प्रक्रिया सुलभीकरण
‘फार्मर आयडी’ नोंदणी प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी सरकारने विविध उपाययोजना केल्या आहेत. ग्रामीण भागात इंटरनेट सुविधा असलेल्या ठिकाणी कॉमन सर्व्हिस सेंटर (CSC) च्या माध्यमातून ऑनलाइन अर्ज भरता येतील. तसेच, तालुका आणि जिल्हा पातळीवर कृषी विभागाच्या कार्यालयांमध्ये देखील नोंदणी करता येईल. सरकारने गावपातळीवर मदत केंद्रे देखील उघडली जाणार आहेत, जेथे शेतकरी प्रत्यक्ष जाऊन नोंदणी करू शकतील.
‘फार्मर आयडी’ बद्दल शेतकऱ्यांमध्ये जागृती आवश्यक
अनेक शेतकऱ्यांना अद्याप ‘फार्मर आयडी’ बद्दल पुरेशी माहिती नाही. त्यामुळे स्थानिक प्रशासन, शेतकरी संघटना आणि ग्रामपंचायतींनी शेतकऱ्यांना या विषयी योग्य मार्गदर्शन करणे आवश्यक आहे. गावपातळीवर सभा घेऊन, घरोघरी जाऊन तसेच मोबाईल मेसेजच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना ‘फार्मर आयडी’ नोंदणीसाठी प्रोत्साहित केले जावे.
केंद्र सरकारचा ‘फार्मर आयडी’ अनिवार्य करण्याचा निर्णय हा शेतकऱ्यांच्या हिताचा असून, त्यामुळे खऱ्या शेतकऱ्यांपर्यंत सरकारी मदत पोहोचेल. त्यामुळे सर्व शेतकऱ्यांनी या निर्णयाचे स्वागत करावे आणि वेळेत ‘फार्मर आयडी’ ची नोंदणी करावी. शेतकऱ्यांनी वेळ वाया न घालवता, आपली आवश्यक कागदपत्रे गोळा करून लवकरात लवकर नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करावा, जेणेकरून पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजनेसह इतर सरकारी योजनांचा लाभ त्यांना निरंतर मिळत राहील.