Free Shauchalay Yojana भारतातील स्वच्छता आणि सार्वजनिक आरोग्य सुधारण्यासाठी केंद्र सरकारने स्वच्छ भारत मिशन अंतर्गत मोफत शौचालय योजना सुरू केली आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश प्रत्येक कुटुंबात शौचालय बांधून उघड्यावर शौच करण्याच्या प्रथेला पूर्णपणे नष्ट करणे हा आहे. ग्रामीण आणि शहरी भागात राहणाऱ्या नागरिकांसाठी ही योजना विशेष महत्त्वाची आहे. या लेखात आम्ही तुम्हाला मोफत शौचालय योजनेबद्दल संपूर्ण माहिती देणार आहोत.
मोफत शौचालय योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट
स्वच्छ भारत मिशन अंतर्गत राबवली जाणारी मोफत शौचालय योजना अनेक महत्त्वाचे उद्दिष्टे साध्य करण्यासाठी तयार केली गेली आहे:
- उघड्यावरील शौचास पूर्ण प्रतिबंध: भारतातील प्रत्येक घरात शौचालय उपलब्ध करून देऊन उघड्यावर शौच करण्याची पद्धत संपुष्टात आणणे.
- सार्वजनिक आरोग्य सुधारणा: स्वच्छतेचा अभाव आणि उघड्यावरील शौचामुळे होणाऱ्या आजारांपासून लोकांचे संरक्षण करणे.
- महिलांची सुरक्षा व सन्मान: विशेषत: ग्रामीण भागातील महिलांसाठी सुरक्षित आणि सन्मानजनक शौचालय सुविधा उपलब्ध करून देणे.
- पर्यावरण संरक्षण: जल आणि मृदा प्रदूषण कमी करून पर्यावरणाचे संरक्षण करणे.
- आरोग्य जागृती: स्वच्छता आणि आरोग्य संबंधित जागृती निर्माण करणे.
मोफत शौचालय योजनेंतर्गत मिळणारी आर्थिक मदत
या योजनेअंतर्गत, सरकार पात्र लाभार्थ्यांना ₹12,000 ची आर्थिक मदत देते. ही रक्कम शौचालय बांधकामासाठी पुरेशी आहे आणि दोन हप्त्यांमध्ये डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) पद्धतीने लाभार्थ्याच्या बँक खात्यात जमा केली जाते:
Also Read:
शेतीला पाइप लाइन करण्यासाठी शेतकऱ्यांना मिळणार मोठे अनुदान get a big subsidy to pipelines
- पहिला हप्ता: शौचालय बांधकाम सुरू झाल्यावर
- दुसरा हप्ता: शौचालय बांधकाम पूर्ण झाल्यावर आणि सत्यापन झाल्यानंतर
मोफत शौचालय योजनेसाठी पात्रता
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील पात्रता निकष असणे आवश्यक आहे:
- वयोमर्यादा: अर्जदाराचे वय किमान 21 वर्षे किंवा त्यापेक्षा अधिक असावे.
- आर्थिक स्थिती: अर्जदाराचे नाव दारिद्र्य रेषेखालील (BPL) यादीत असावे.
- बँक खाते: अर्जदाराकडे DBT सुविधेसह सक्रिय बँक खाते असावे.
- आधार कार्ड: अर्जदाराचे आधार कार्ड त्याच्या मोबाईल क्रमांकाशी जोडलेले असावे.
- सरकारी नोकरी: अर्जदार सरकारी कर्मचारी नसावा आणि आयकर भरणारा नसावा.
- वार्षिक उत्पन्न: अर्जदाराचे वार्षिक उत्पन्न ₹2,00,000 पेक्षा कमी असावे.
- शौचालय स्थिती: अर्जदाराच्या घरी सध्या पक्के शौचालय नसावे.
मोफत शौचालय योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- रेशन कार्ड: कुटुंबाचा पुरावा म्हणून
- निवास प्रमाणपत्र: अर्जदाराच्या निवासाचा पुरावा
- उत्पन्न प्रमाणपत्र: आर्थिक स्थिती दर्शविण्यासाठी
- मतदान ओळखपत्र: ओळखीचा पुरावा म्हणून
- आधार कार्ड: प्रमुख ओळख पुरावा
- बँक पासबुक: DBT साठी आवश्यक
- मोबाईल क्रमांक: संपर्कासाठी आणि नोंदणीसाठी
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो: अर्जासाठी आवश्यक
मोफत शौचालय योजनेचे फायदे
या योजनेमुळे लाभार्थ्यांना आणि समाजाला अनेक फायदे होतात:
Also Read:
मागेल त्या शेतकऱ्यांना मिळणार सौर कृषी पंपासाठी 8 लाख 50 हजार रुपये solar agricultural pumps
- आर्थिक मदत: गरीब कुटुंबांना स्वतःचे शौचालय बांधण्यासाठी आर्थिक मदत मिळते.
- आरोग्यात सुधारणा: स्वच्छतेमुळे अनेक रोगांपासून बचाव होतो आणि सार्वजनिक आरोग्यात सुधारणा होते.
- महिलांची सुरक्षिततता: महिलांची सुरक्षा आणि सन्मान वाढतो.
- स्वच्छतेला प्रोत्साहन: ग्रामीण आणि शहरी भागात स्वच्छता अभियानाला बळकटी मिळते.
- रोगांवर नियंत्रण: जलजन्य आणि मलप्रदूषणामुळे होणाऱ्या आजारांवर नियंत्रण येते.
- आत्मसन्मान: सर्व नागरिकांना स्वच्छतेचे महत्त्व समजते आणि आत्मसन्मान वाढतो.
मोफत शौचालय योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज कसा करावा?
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी ऑनलाईन पद्धतीने अर्ज करण्याची प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- सर्वप्रथम स्वच्छ भारत मिशन ची अधिकृत वेबसाईट उघडा.
- नवीन नोंदणी पर्यायावर क्लिक करा.
- आवश्यक वैयक्तिक माहिती भरा, जसे – नाव, जन्मतारीख, पालकांचे नाव, बँक खाते क्रमांक, आधार क्रमांक इत्यादी.
- आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करा.
- अर्ज पूर्ण भरल्यानंतर सबमिट बटणावर क्लिक करा.
- अर्ज सबमिट केल्यानंतर तुम्हाला नोंदणी क्रमांक मिळेल, हा क्रमांक जपून ठेवा.
- तुमच्या अर्जाची पडताळणी झाल्यानंतर पहिला हप्ता तुमच्या बँक खात्यात जमा केला जाईल.
मोफत शौचालय योजनेसाठी ऑफलाईन अर्ज कसा करावा?
जर तुम्ही ऑनलाईन अर्ज करू शकत नसाल, तर ऑफलाईन पद्धतीने देखील अर्ज करता येईल:
- तुमच्या ग्रामपंचायत कार्यालयात किंवा नगरपालिका कार्यालयात जा.
- तेथून मोफत शौचालय योजनेचा अर्ज मिळवा.
- अर्ज योग्य प्रकारे भरा आणि आवश्यक कागदपत्रे जोडा.
- भरलेला अर्ज पंचायत किंवा नगरपालिका कार्यालयात जमा करा.
- अर्ज मंजूर झाल्यानंतर तुम्हाला आर्थिक मदत दिली जाईल.
अर्ज करताना घ्यावयाची काळजी
मोफत शौचालय योजनेसाठी अर्ज करताना काही महत्त्वाच्या बाबींची काळजी घ्यावी:
- अचूक माहिती: अर्जात सर्व माहिती अचूक भरा, जेणेकरून तुमचा अर्ज नाकारला जाणार नाही.
- कागदपत्रे: सर्व आवश्यक कागदपत्रे योग्य प्रकारे स्कॅन करून अपलोड करा किंवा जोडा.
- पात्रता तपासणी: अर्ज करण्यापूर्वी तुम्ही योजनेच्या पात्रता निकषांची पूर्तता करता का याची खात्री करा.
- हप्ते: आर्थिक मदत दोन हप्त्यांमध्ये दिली जाते हे लक्षात ठेवा.
- स्थिती तपासणी: अर्जाची स्थिती तपासण्यासाठी वेळोवेळी स्वच्छ भारत मिशनच्या अधिकृत वेबसाईटवर लॉगिन करा.
स्वच्छ भारत मिशनची यशस्वी उदाहरणे
स्वच्छ भारत मिशन अंतर्गत मोफत शौचालय योजनेमुळे अनेक गावे आणि जिल्हे उघड्यावरील शौचापासून मुक्त (ODF) झाले आहेत. अनेक यशोगाथा तयार झाल्या आहेत ज्यामध्ये गावकऱ्यांनी एकत्र येऊन या अभियानात सक्रिय सहभाग घेतला आहे. अशा काही यशोगाथा:
- हरयाणातील निर्मल ग्राम: हरयाणातील अनेक गावांनी 100% शौचालय कव्हरेज साध्य केले आहे.
- गुजरातमधील स्वच्छता अभियान: गुजरातमधील अनेक जिल्ह्यांनी ODF स्टेटस मिळवला आहे.
- महाराष्ट्रातील स्वच्छतेचे प्रयत्न: महाराष्ट्रातील अनेक गावांमध्ये शौचालय बांधकामाचे प्रमाण वाढले आहे.
स्वच्छ भारत मिशन अंतर्गत मोफत शौचालय योजना ही सरकारची एक महत्त्वपूर्ण पहल आहे जिचे उद्दिष्ट संपूर्ण देशात स्वच्छता सुनिश्चित करणे आहे. आपण या योजनेसाठी पात्र असल्यास, लवकरात लवकर ऑनलाईन किंवा ऑफलाईन अर्ज करा आणि या योजनेचा लाभ घ्या. यामुळे केवळ आपल्या घरात स्वच्छता राहणार नाही तर संपूर्ण समाजाला स्वच्छ आणि निरोगी बनवण्यास मदत होईल.
