New rules apply to savings bank आजच्या आधुनिक युगात, प्रत्येक नागरिकाच्या जीवनात बँकिंग व्यवहार अत्यंत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे. प्रत्येक व्यक्ती आपल्या आर्थिक गरजा आणि भविष्यातील सुरक्षिततेसाठी बचत खाते उघडते. परंतु बहुतेक जणांना माहित नाही की आयकर विभागाने बचत खात्यातील व्यवहारांसाठी काही निश्चित मर्यादा आणि नियम आखले आहेत.
या नियमांचे पालन न केल्यास, खातेधारकांना आयकर विभागाकडून नोटीस मिळू शकते आणि त्यांना दंडाचा सामना करावा लागू शकतो. या लेखात आपण बचत खात्यांसंदर्भातील महत्त्वपूर्ण नियम आणि नियंत्रणांबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत, जे प्रत्येक खातेधारकाने माहित असणे आवश्यक आहे.
बचत खात्यातील वार्षिक जमा मर्यादा
आयकर विभागाने बचत खात्यासाठी निश्चित केलेल्या नियमांनुसार, एखाद्या व्यक्तीच्या बचत खात्यात एका आर्थिक वर्षात (१ एप्रिल ते ३१ मार्च) जमा केलेली एकूण रक्कम १० लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसावी. हे मर्यादा उल्लंघन केल्यास, बँकेकडून ही माहिती आयकर विभागाला दिली जाते.
उदाहरणार्थ, जर राहुल नावाच्या व्यक्तीने आर्थिक वर्ष २०२४-२५ मध्ये आपल्या बचत खात्यात एकूण १२ लाख रुपये जमा केले, तर हे व्यवहार आयकर विभागाच्या नजरेत येतील आणि त्यांना सूचित केले जाईल.
दैनिक रोख व्यवहार मर्यादा
आयकर कायद्याच्या कलम २६९एसटी (Section 269ST) नुसार, बचत खात्यातील दैनिक व्यवहारांबाबत स्पष्ट तरतूदी आहेत. या नियमानुसार, एखादा खातेधारक एका दिवसात जास्तीत जास्त २ लाख रुपयांपर्यंतचे रोख व्यवहार करू शकतो. जर या मर्यादेपेक्षा जास्त व्यवहार केले गेले, तर बँक त्या व्यवहाराची माहिती आयकर विभागाला देते.
उदाहरणार्थ, सुमित याने आपल्या बचत खात्यातून एकाच दिवशी २.५ लाख रुपये रोख काढले, तर हा व्यवहार आयकर विभागाला कळवला जाईल.
Also Read:
क्या पर्सनल लोन नहीं भरने जाना पड़ सकता है जेल, लोन लेने वालों के लिए जरूरी नियम Personal Loan Rule
५०,००० रुपयांवरील जमा व्यवहार
आणखी एक महत्त्वाचा नियम म्हणजे, जर एखाद्या व्यक्तीने एका दिवसात ५०,००० रुपये किंवा त्यापेक्षा जास्त रक्कम रोख स्वरूपात जमा केली, तर त्याला या व्यवहाराचा तपशील बँकेला द्यावा लागतो. यामध्ये त्या व्यक्तीचा पॅन (PAN) क्रमांक देणे देखील आवश्यक असते.
जर खातेधारकाकडे पॅन क्रमांक नसेल, तर त्याला फॉर्म ६० किंवा फॉर्म ६१ भरून देणे आवश्यक आहे. हे फॉर्म पॅनच्या ऐवजी वापरले जातात आणि यामध्ये व्यक्तीची ओळख आणि पत्ता यासंबंधी माहिती द्यावी लागते.
उच्च-मूल्य व्यवहारांची नियंत्रणे
आयकर विभागाच्या नियमांनुसार, जर एखाद्या व्यक्तीने एका दिवसात १० लाख रुपयांपेक्षा जास्त रकमेचे व्यवहार केले, तर ते उच्च-मूल्याचे व्यवहार मानले जातात. अशा व्यवहारांची माहिती बँकेकडून आयकर विभागाला अनिवार्यपणे दिली जाते.
आयकर विभागाकडून नियंत्रणाचे कारण
आयकर विभागाने बचत खात्यातील व्यवहारांवर नियंत्रण ठेवण्याचे मुख्य कारण म्हणजे काळ्या पैशावर नियंत्रण ठेवणे आणि कर चुकवेगिरीला आळा घालणे. उच्च-मूल्याचे व्यवहार आणि मोठ्या रकमांचे रोख व्यवहार हे कर चुकवेगिरीचे संभाव्य माध्यम असू शकतात. म्हणूनच, आयकर विभाग अशा व्यवहारांवर बारकाईने लक्ष ठेवतो.
नियमांचे पालन न केल्यास होणारे परिणाम
बचत खात्याच्या व्यवहारांसंदर्भातील नियमांचे उल्लंघन केल्यास, खातेधारकांना गंभीर परिणामांना तोंड द्यावे लागू शकते. काही संभाव्य परिणाम पुढीलप्रमाणे आहेत:
१. आयकर विभागाकडून नोटीस: नियमांचे उल्लंघन केल्यास, आयकर विभागाकडून खातेधारकाला नोटीस पाठवली जाऊ शकते. या नोटीसमध्ये व्यवहारांचे स्पष्टीकरण मागितले जाते.
Also Read:
शेतकरी ओळखपत्र साठी नोंदणी करा आणि घरबसल्या मिळवा या सुविधा मोफत Register for Farmer Identity Card
२. दंड आकारणी: नियमांचे उल्लंघन केल्यास, आयकर कायद्यानुसार दंड आकारला जाऊ शकतो. हा दंड व्यवहाराच्या रकमेवर अवलंबून असतो.
३. कर चौकशी: संशयास्पद व्यवहारांच्या बाबतीत, आयकर विभागाकडून संपूर्ण कर चौकशी सुरू केली जाऊ शकते.
४. कायदेशीर कारवाई: गंभीर प्रकरणांमध्ये, आयकर विभागाकडून कायदेशीर कारवाई केली जाऊ शकते.
खातेधारकांसाठी उपयुक्त सूचना
बचत खात्याच्या व्यवहारांसंदर्भात आयकर विभागाच्या नियमांचे पालन करण्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण सूचना पुढीलप्रमाणे आहेत:
१. नियमित पडताळणी करा: आपल्या बचत खात्यातील व्यवहारांची नियमितपणे पडताळणी करा आणि मर्यादांचे पालन होत आहे याची खात्री करा.
२. पॅन लिंक करा: आपले पॅन कार्ड आपल्या बचत खात्याशी लिंक करा, जेणेकरून उच्च-मूल्याच्या व्यवहारांच्या वेळी आपल्याला अतिरिक्त कागदपत्रे सादर करण्याची आवश्यकता पडणार नाही.
३. डिजिटल व्यवहारांना प्राधान्य द्या: शक्य तितके डिजिटल व्यवहार करा, जसे की ऑनलाइन बँकिंग, NEFT, RTGS, IMPS इत्यादी. यामुळे व्यवहारांचा डिजिटल रेकॉर्ड तयार होतो आणि पारदर्शकता वाढते.
४. व्यवहाराचे कारण नोंदवा: मोठ्या रकमेच्या व्यवहारांसाठी, व्यवहाराचे कारण स्पष्टपणे नोंदवा आणि आवश्यक कागदपत्रे जतन करून ठेवा.
५. रोख व्यवहारांवर मर्यादा ठेवा: शक्य असेल तितके रोख व्यवहार मर्यादित ठेवा, विशेषतः मोठ्या रकमांचे व्यवहार.
बँकेचे आत्मरक्षणात्मक उपाय
बँका देखील ग्राहकांच्या व्यवहारांवर लक्ष ठेवतात आणि आयकर विभागाच्या नियमांचे पालन करतात. बँकेकडून घेतले जाणारे काही आत्मरक्षणात्मक उपाय पुढीलप्रमाणे आहेत:
१. केवायसी (KYC) अद्यतनीकरण: बँका नियमितपणे ग्राहकांच्या केवायसी तपशीलांचे अद्यतनीकरण करतात.
२. संशयास्पद व्यवहारांची नोंद: बँका संशयास्पद व्यवहारांची नोंद ठेवतात आणि आवश्यकतेनुसार ती आयकर विभागाला कळवतात.
Also Read:
एप्रिल महिन्याची नवीन यादी जाहीर याच महिलांना मिळणार 3000 हजार रुपये Ladki Bahin Yojana Maharashtra
३. व्यवहार मॉनिटरिंग: बँका ग्राहकांच्या व्यवहारांवर सातत्याने नजर ठेवतात आणि असामान्य व्यवहारांची माहिती संबंधित अधिकाऱ्यांपर्यंत पोहोचवतात.
बचत खात्यातील व्यवहारांवरील आयकर विभागाच्या नियमांचे पालन करणे प्रत्येक नागरिकाची जबाबदारी आहे. हे नियम काळ्या पैशावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी आणि कर चुकवेगिरीला आळा घालण्यासाठी आवश्यक आहेत.
खातेधारकांनी आर्थिक व्यवहार करताना नियमांचे काटेकोरपणे पालन करावे आणि आवश्यक त्या कागदपत्रांची सुरक्षित व्यवस्था ठेवावी. यामुळे बँकिंग व्यवहार सुरळित होतील आणि अनावश्यक समस्यांपासून वाचता येईल.
प्रत्येक व्यक्तीने आपल्या आर्थिक व्यवहारांबाबत सतर्क राहणे आणि आयकर नियमांचे पालन करणे हे त्यांच्या स्वतःच्याच हिताचे आहे. आर्थिक साक्षरता आणि जागरूकता हे आधुनिक आर्थिक वातावरणात यशस्वी होण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे घटक आहेत.