millet crops hit by unseasonal rains अवकाळी पावसाचा कहर पुन्हा एकदा संगमनेर तालुक्यातील शेतकऱ्यांवर कोसळला आहे. गेल्या आठवड्यात झालेल्या अचानक पावसाने आणि गारपिटीने तालुक्यातील तेरा गावांमधील पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले आहे. हंगामाच्या महत्त्वाच्या टप्प्यावर असलेल्या कांदा, गहू, डाळिंब, द्राक्ष यांसारख्या पिकांना या अवकाळी पावसाने मोठा फटका बसला आहे.
सर्वाधिक प्रभावित गावे
नांदुरी दुमाला, मिर्झापूर, पेमगिरी, धांदरफळ खुर्द, गोडसेवाडी, निमज, कौठे धांदरफळ, खराडी, सावरगाव तळ, चंदनापुरी, जांबूत बुद्रुक, हिवरगाव पठार आणि नांदूर खंदरमाळ या तेरा गावांमध्ये अवकाळी पावसाचा सर्वाधिक परिणाम झाला आहे. या गावांमधील १,४८८ शेतकऱ्यांचे नुकसान झाले असून, बहुतांश ठिकाणी ३३ टक्क्यांहून अधिक नुकसान झाल्याचे प्राथमिक पाहणीत आढळून आले आहे.
विशेषत: नांदुरी दुमाला गावातील शेतकऱ्यांना सर्वाधिक फटका बसला आहे. या गावातील सुमारे ३५० हेक्टर क्षेत्रावरील पिकांचे नुकसान झाल्याचे अंदाज आहे. स्थानिक शेतकरी दिनकर पाटील (वय ५८) यांच्या म्हणण्यानुसार, “आम्ही वर्षभर मेहनत करून पिकवलेली पिके आता डोळ्यांसमोर नष्ट होताना पाहत आहोत. कांदा काढणीच्या टप्प्यात असताना हा पाऊस आला आणि सर्व मेहनत वाया गेली.”
Also Read:
मागेल त्या शेतकऱ्यांना मिळणार सौर कृषी पंपासाठी 8 लाख 50 हजार रुपये solar agricultural pumps
पिकांवरील परिणाम
कांदा पिकावरील परिणाम
संगमनेर तालुका हा कांदा उत्पादनाचे प्रमुख केंद्र आहे. अनेक शेतकऱ्यांनी यंदा कांदा लागवडीवर भर दिला होता. कांदा काढणीचा हंगाम सुरू असतानाच या अवकाळी पावसाने थैमान घातले. शेतात तयार झालेला कांदा पावसाने भिजल्यामुळे त्याची प्रत खालावली आहे. पावसाच्या पाण्यामुळे कांद्याची साठवणूक क्षमता कमी होऊन बाजारभावावरही परिणाम होणार आहे.
स्थानिक कांदा उत्पादक राजेंद्र शिंदे यांच्या म्हणण्यानुसार, “आम्ही शेतात तयार झालेला कांदा काढण्याची वाट पाहत होतो, परंतु या अचानक पावसामुळे कांदा भिजला आहे. आता हा कांदा लवकर विकावा लागेल, नाहीतर तो खराब होईल. यामुळे आम्हाला कमी भावात कांदा विकावा लागणार आहे.”
डाळिंब आणि द्राक्ष बागांवरील परिणाम
संगमनेर तालुक्यातील अनेक शेतकरी डाळिंब आणि द्राक्ष यांसारख्या फळपिकांची लागवड करतात. डाळिंबाच्या बागा फुलोऱ्यात असताना गारपिटीमुळे फुले आणि पाने गळून पडली आहेत. तसेच, द्राक्षांच्या घडांवरही गारपिटीचा विपरीत परिणाम झाला आहे.
Also Read:
या जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांच्या खात्यात पैसे जमा २८५२ कोटी पिक विमा मंजूर crop insurance approved
धांदरफळ खुर्द गावातील डाळिंब उत्पादक प्रमोद पवार यांनी सांगितले, “माझ्या पाच एकर डाळिंब बागेतील जवळपास ७० टक्के फुले गारपिटीमुळे गळून पडली आहेत. यंदाच्या उत्पादनावर याचा मोठा परिणाम होणार आहे. पुढील सहा महिन्यांत उत्पन्नाचा स्त्रोत संपुष्टात येण्याची भीती आहे.”
इतर पिकांवरील परिणाम
गहू, बाजरी, भाजीपाला आणि चारा पिकांचेही मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले आहे. गहू काढणीच्या टप्प्यात असताना पावसामुळे पिकांची धान्य गुणवत्ता कमी होण्याची भीती आहे. तसेच, भाजीपाला पिकांवरही गारपिटीचा परिणाम झाल्याने शेतकऱ्यांचे दुहेरी नुकसान झाले आहे.
आर्थिक परिणाम
या अवकाळी पावसामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे आर्थिक नुकसान झाले आहे. अनेक शेतकऱ्यांनी पिकांसाठी बँकांकडून कर्ज घेतले होते, परंतु आता पिकांचे नुकसान झाल्यामुळे कर्जफेडीचा प्रश्न निर्माण झाला आहे.
Also Read:
राज्यात मंगळवार, बुधवार आणि गुरुवारी पाऊस: पंजाबराव डख यांचा नवीन अंदाज Rain in the state
मिर्झापूर गावातील शेतकरी सुभाष जाधव म्हणाले, “यंदा मी शेतीसाठी तीन लाख रुपयांचे कर्ज घेतले होते. पावसामुळे सर्व पिकांचे नुकसान झाले आहे. आता हे कर्ज कसे फेडायचे हा मोठा प्रश्न आहे. पुढील हंगामासाठी बियाणे, खते खरेदीसाठी पैसे नाहीत. सरकारकडून लवकरात लवकर मदत मिळावी अशी अपेक्षा आहे.”
प्रशासनाची भूमिका
कृषी विभागाने या नुकसानीची तातडीने दखल घेतली आहे. प्राथमिक अहवाल तयार करून तो जिल्हा कृषी अधीक्षक आणि संगमनेर विभागाच्या उपविभागीय कृषी अधिकाऱ्यांना सादर करण्यात आला आहे.
तालुका कृषी अधिकारी रेजा बोडखे यांनी पत्रकारांशी बोलताना सांगितले, “प्रभावित गावांमध्ये पंचनामे पूर्ण करण्यात आले आहेत. शेतकऱ्यांना लवकरात लवकर मदत मिळावी यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत. पिकविमा योजनेअंतर्गत जे शेतकरी पात्र आहेत त्यांना विम्याचे पैसे मिळण्यासाठीही प्रयत्न केले जात आहेत.”
त्यांनी पुढे सांगितले की, “नुकसानीचा सविस्तर अहवाल तयार करण्यात येत आहे. बाधित शेतकऱ्यांची यादी, नुकसान झालेल्या पिकांची नोंद आणि प्रत्येक शेतकऱ्याच्या नुकसानीचा अंदाज यासह हा अहवाल शासनाला सादर केला जाईल.”
शेतकऱ्यांच्या मागण्या
अवकाळी पावसाचा सामना करणाऱ्या शेतकऱ्यांनी शासनाकडे काही मागण्या केल्या आहेत:
१. तातडीने पंचनामे पूर्ण करून नुकसान भरपाई द्यावी. २. पिकविम्याचे पैसे लवकरात लवकर मिळावेत. ३. शेतकऱ्यांच्या कर्जाला स्थगिती द्यावी. ४. पुढील हंगामासाठी बियाणे, खते यांवर अनुदान द्यावे. ५. प्रभावित शेतकऱ्यांना विशेष आर्थिक पॅकेज जाहीर करावे.
स्थानिक शेतकरी संघटनेचे प्रमुख गणपत पाटील यांच्या म्हणण्यानुसार, “शेतकऱ्यांच्या नुकसानीचा अचूक अंदाज लावून त्यानुसार मदत दिली पाहिजे. अवकाळी पावसामुळे शेतकऱ्यांच्या जीवनावर दूरगामी परिणाम होतो. तात्पुरती मदत देऊन हा प्रश्न सुटत नाही. शेतकऱ्यांना या संकटातून बाहेर येण्यासाठी दीर्घकालीन धोरण आखले पाहिजे.”
महसूल विभागाची भूमिका
महसूल विभागाचे अधिकारी देखील प्रभावित गावांमध्ये पाहणी करत आहेत. तहसीलदार विजय कापसे यांनी सांगितले, “नुकसानीचा अंदाज घेण्यासाठी आमचे पथक कार्यरत आहे. नुकसानीचा अहवाल जिल्हाधिकारी कार्यालयाकडे पाठवला जाईल. शेतकऱ्यांना लवकरात लवकर मदत मिळण्यासाठी प्रयत्न केले जातील.”
हवामान बदलाचा परिणाम
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, हवामान बदलामुळे अशा अवकाळी पावसाच्या घटना वाढत आहेत. समकालीन शेतीला अशा अनियमित हवामानाशी जुळवून घेण्याची गरज आहे.
कृषी विज्ञान केंद्राचे डॉ. विजय साळुंखे म्हणाले, “हवामान बदलामुळे अवकाळी पाऊस, गारपीट यांसारख्या घटना वाढल्या आहेत. शेतकऱ्यांनी हवामान अंदाजानुसार पिके घेणे, पीक विमा काढणे, पाण्याचे व्यवस्थापन करणे यासारख्या उपायांवर भर दिला पाहिजे. शासनानेही शेतकऱ्यांना या बदलत्या हवामानाशी जुळवून घेण्यासाठी प्रशिक्षण आणि सहाय्य दिले पाहिजे.”
अवकाळी पावसाने संगमनेर तालुक्यातील अनेक गावांमधील शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान झाले आहे. हातातोंडाशी आलेले उत्पन्न या अवकाळीने हिरावून घेतले असून, शेतकऱ्यांसमोर आर्थिक संकट उभे ठाकले आहे. प्रशासनाकडून योग्य पंचनामे आणि नुकसान भरपाईची अपेक्षा व्यक्त होत आहे. हवामान बदलाच्या या युगात शेतकऱ्यांना अशा संकटांशी लढण्यासाठी अधिक बळकट धोरणांची आणि उपायांची गरज आहे.
