Big change in the weather महाराष्ट्र राज्यात मार्च महिन्यापासून हवामानामध्ये अनपेक्षित बदल दिसून येत आहेत. एकीकडे विदर्भासारख्या भागात उष्णतेची लाट तीव्र होत असताना, दुसरीकडे कोकण आणि मध्य महाराष्ट्रात वादळी पावसाचे इशारे जारी करण्यात आले आहेत. हवामानशास्त्रज्ञांच्या मते, या विरोधाभासी स्थितीला उत्तरेकडील पश्चिमी झंझावाताचा प्रभाव आणि समुद्रावरून येणारे दमट वारे यांचे संमिश्र परिणाम कारणीभूत आहेत.
राज्यातील हवामान विभागाच्या ताज्या अहवालानुसार, महाराष्ट्रातील हवामानाचे चित्र एका टोकापासून दुसऱ्या टोकापर्यंत पूर्णपणे भिन्न दिसून येत आहे. विदर्भात उष्णतेचा पारा 42 अंश सेल्सिअसच्या पुढे गेला असताना, कोकण किनारपट्टीवर आणि मध्य महाराष्ट्रात वादळी वाऱ्यांसह पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या विचित्र हवामान स्थितीमुळे शेतकरी, व्यापारी आणि सर्वसामान्य नागरिक यांच्यात संभ्रमाची स्थिती निर्माण झाली आहे.
विदर्भातील उष्णतेचे संकट
मार्च महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात विदर्भातील अनेक भागांमध्ये तापमानाचा पारा 40 अंश सेल्सिअसच्या पुढे गेल्याची नोंद झाली आहे. सर्वाधिक तापमान ब्रह्मपुरी येथे 42.2 अंश सेल्सिअस नोंदवण्यात आले, त्यानंतर नागपूर (41.8), अकोला (41.5) आणि चंद्रपूर (41.2) येथे उष्णतेची लाट जाणवली. हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, विदर्भात पुढील काही दिवसांत हीच स्थिती कायम राहण्याची शक्यता आहे.
Also Read:
मागेल त्या शेतकऱ्यांना मिळणार सौर कृषी पंपासाठी 8 लाख 50 हजार रुपये solar agricultural pumps
“विदर्भातील उष्णतेची तीव्रता हा मोठा चिंतेचा विषय आहे. मार्च महिन्यात इतक्या प्रमाणात तापमानवाढ होणे हे जागतिक तापमानवाढीच्या प्रभावाचे द्योतक आहे,” असे मत हवामानशास्त्रज्ञ डॉ. विवेक गुप्ता यांनी व्यक्त केले. त्यांच्या मते, “ढगाळ वातावरण असूनही तापमानवाढ होणे ही चिंताजनक बाब आहे, कारण यामुळे हवेतील आर्द्रता वाढते आणि ‘उकाडा’ अधिक तीव्रतेने जाणवतो.”
उष्णतेच्या लाटेमुळे विदर्भातील जनजीवन विस्कळीत झाले आहे. शेतकऱ्यांना उन्हाळी पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी अतिरिक्त पाणी द्यावे लागत आहे, तर शहरी भागांत पाण्याची टंचाई जाणवू लागली आहे. नागपूर, अमरावती आणि अकोला सारख्या शहरांमध्ये दुपारच्या वेळी रस्त्यांवरील वर्दळ कमी झाली असून, नागरिक उष्णतेपासून बचावासाठी घरांमध्ये राहणे पसंत करत आहेत.
कोकण, मध्य महाराष्ट्रात पावसाचे संकेत
विदर्भातील उष्णतेच्या लाटेच्या विपरीत, कोकण आणि मध्य महाराष्ट्रातील काही भागांमध्ये हवामान विभागाने ‘यलो अलर्ट’ जारी केला आहे. या भागांमध्ये विजांच्या कडकडाटासह वादळी पावसाची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. विशेषतः सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी, सातारा, धाराशिव आणि लातूर या जिल्ह्यांमध्ये अवकाळी पावसाची शक्यता अधिक आहे.
“मध्य महाराष्ट्रापासून केरळपर्यंत सक्रिय असलेला कमी दाबाचा पट्टा विरून गेला असला, तरी समुद्राकडून येणाऱ्या दमट वाऱ्यांमुळे पावसासाठी अनुकूल वातावरण निर्माण झाले आहे,” असे स्पष्टीकरण हवामान विभागाचे प्रादेशिक संचालक डॉ. सुनील कामत यांनी दिले. त्यांच्या मते, “पश्चिमी झंझावाताचा प्रभाव आणि अरबी समुद्रावरून येणारे दमट वारे यांच्या संयोगामुळे या भागांत अवकाळी पावसाची शक्यता निर्माण झाली आहे.”
कोकण किनारपट्टीवरील शेतकरी आणि मच्छिमार यांच्यासाठी या इशाऱ्याचे महत्त्व अधिक आहे. हंगामाच्या शेवटच्या टप्प्यात आंबा, काजू यांसारख्या फळपिकांना अवकाळी पावसामुळे मोठा फटका बसू शकतो. त्याचप्रमाणे मच्छिमारांना समुद्रात जाण्यापूर्वी सावधगिरी बाळगावी लागणार आहे.
मुंबई, ठाणे परिसरात उकाड्याचे संकट
महाराष्ट्राच्या राजधानी मुंबई आणि आसपासच्या ठाणे, पालघर, रायगड या जिल्ह्यांमध्ये मात्र उष्ण आणि दमट हवामानाचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. या भागांमध्ये पावसाची शक्यता कमी असली, तरी उकाड्यामुळे नागरिकांचे हाल होण्याची शक्यता आहे. हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, मुंबईत पुढील काही दिवस तापमान 33-35 अंश सेल्सिअस दरम्यान राहू शकते, परंतु हवेतील आर्द्रतेमुळे ‘फील्ड तापमान’ (feels like temperature) 38-40 अंश सेल्सिअसपर्यंत जाण्याची शक्यता आहे.
Also Read:
या जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांच्या खात्यात पैसे जमा २८५२ कोटी पिक विमा मंजूर crop insurance approved
“मुंबई आणि उपनगरीय भागात उकाड्याचे प्रमाण वाढण्याची शक्यता अधिक आहे. हवेतील आर्द्रता 80 टक्क्यांपेक्षा अधिक असल्यामुळे, प्रत्यक्ष तापमानापेक्षा उष्णता अधिक तीव्रतेने जाणवेल,” असे मुंबई विद्यापीठाच्या हवामान अभ्यास विभागाचे प्रमुख प्रा. संजय नाईक यांनी सांगितले.
हवामान बदलाचे संकेत की नैसर्गिक चक्र?
महाराष्ट्रातील या विरोधाभासी हवामान स्थितीबाबत तज्ज्ञांमध्ये मतभिन्नता आहे. काही हवामानशास्त्रज्ञांच्या मते, ही स्थिती जागतिक हवामान बदलाचे प्रत्यक्ष परिणाम दर्शवते, तर इतर काहींच्या मते, हे नैसर्गिक हवामान चक्राचा एक भाग आहे.
पुणे विद्यापीठाच्या पर्यावरण विज्ञान विभागाचे प्राध्यापक डॉ. राजेश श्रीवास्तव यांच्या मते, “महाराष्ट्रात एकाच वेळी दोन टोकांच्या हवामान स्थिती दिसणे हे जागतिक तापमानवाढीचे स्पष्ट परिणाम आहेत. अनियमित पावसाचे प्रमाण वाढणे, कमी कालावधीत अतिवृष्टी होणे आणि दुसरीकडे उष्णतेच्या लाटा तीव्र होणे, ही सर्व लक्षणे आपल्या पृथ्वीचे तापमान वाढत असल्याचे संकेत देतात.”
Also Read:
राज्यात मंगळवार, बुधवार आणि गुरुवारी पाऊस: पंजाबराव डख यांचा नवीन अंदाज Rain in the state
याउलट, हवामान विभागाचे निवृत्त वैज्ञानिक डॉ. प्रकाश गेजाल यांचे म्हणणे आहे की, “हवामानातील अशा प्रकारचे बदल हे भारतीय उपखंडातील मान्सून पूर्व काळात नेहमी दिसून येतात. मार्च-एप्रिल महिन्यात उत्तरेकडून येणारे पश्चिमी झंझावात आणि समुद्राकडून येणारे दमट वारे यांच्या संयोगातून अशा प्रकारची हवामान स्थिती निर्माण होऊ शकते.”
हवामान बदलांचे दीर्घकालीन परिणाम
महाराष्ट्रातील या विरोधाभासी हवामान स्थितीचे दीर्घकालीन परिणाम गंभीर असू शकतात. विदर्भातील वाढत्या तापमानामुळे पाणी टंचाई वाढण्याची शक्यता आहे, तर कोकणातील अवकाळी पावसामुळे फळपिकांचे नुकसान होऊ शकते. शेतकरी, व्यापारी आणि सर्वसामान्य नागरिकांसाठी या अनपेक्षित हवामान बदलांचा सामना करणे आव्हानात्मक ठरत आहे.
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, या स्थितीशी जुळवून घेण्यासाठी शास्त्रीय आणि टिकाऊ पद्धतींचा अवलंब करणे महत्त्वाचे आहे. विशेषतः शेतकऱ्यांनी हवामान-प्रतिरोधक बियाणे वापरणे, पाणी साठवणुकीच्या पद्धती अवलंबणे आणि पिकांच्या पद्धतींमध्ये बदल करणे यांसारख्या उपायांचा अवलंब करावा, असे सूचित केले जात आहे.
महाराष्ट्र राज्य आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणाने नागरिकांना सतर्क राहण्याचे आवाहन केले आहे. विशेषतः वादळी पावसाच्या इशारा असलेल्या भागांतील नागरिकांनी बाहेर पडताना सावधगिरी बाळगावी, तर विदर्भातील नागरिकांनी उष्णतेपासून बचावासाठी पुरेसे पाणी पिणे, सूर्यापासून संरक्षण करणे आणि शक्यतो दुपारच्या वेळी बाहेर न पडणे यांसारख्या उपायांचा अवलंब करावा, असे आवाहन करण्यात आले आहे.
महाराष्ट्रातील या विरोधाभासी हवामान स्थितीचा कालावधी किती राहील, याबाबत निश्चित भाकित करणे कठीण असले, तरी हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, पुढील काही दिवस ही स्थिती कायम राहण्याची शक्यता आहे. नागरिकांनी हवामान विभागाच्या सूचनांचे पालन करावे आणि हवामानातील बदलांनुसार आपल्या दैनंदिन क्रियाकलापांमध्ये बदल करावा, असे आवाहन विविध प्राधिकरणांकडून करण्यात येत आहे.
