Ladaki bahin April installment महाराष्ट्र राज्यातील महिलांसाठी महत्त्वाची बातमी समोर आली आहे. राज्य सरकारच्या ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेंतर्गत काही लाभार्थी बहिणींना आता दरमहा दीड हजार रुपयांऐवजी फक्त ५०० रुपये मिळणार आहेत. या निर्णयामुळे अनेक लाभार्थी बहिणींमध्ये नाराजी पसरली आहे. प्रश्न पडतो की अशी काय परिस्थिती निर्माण झाली आहे की ज्यामुळे या महिलांना पूर्ण रक्कम मिळणार नाही? या संपूर्ण प्रकरणाचा तपशील आपण या लेखात समजून घेऊया.
माजी मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील महाराष्ट्र सरकारने १ जुलै २०२३ पासून ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजना सुरू केली. या योजनेंतर्गत राज्यातील पात्र महिलांना दरमहा १,५०० रुपये (पंधराशे रुपये) आर्थिक मदत म्हणून देण्यात येत होती. या योजनेचा मुख्य उद्देश महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करणे आणि त्यांच्या जीवनमानात सुधारणा घडवून आणणे हा होता.
विधानसभा निवडणुकीच्या काळात सुरू झालेल्या या योजनेसाठी कागदपत्रांची अट शिथिल करण्यात आल्यामुळे राज्यभरातून अडीच कोटींहून अधिक महिलांनी या योजनेसाठी अर्ज केले. सुरुवातीला सर्व लाभार्थींना तीन हप्ते मिळाले, परंतु त्यानंतर सरकारने पात्रता निकषांची अंमलबजावणी सुरू केली आणि अपात्र लाभार्थींना वगळण्याची प्रक्रिया हाती घेतली.
पाचशे रुपये मिळण्याचे कारण काय?
आता प्रश्न असा आहे की कोणत्या बहिणींना दीड हजारांऐवजी फक्त ५०० रुपये मिळणार आहेत? याचे उत्तर शासकीय धोरणांमध्ये दडलेले आहे. केंद्र सरकारच्या ‘प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी’ योजनेतून शेतकऱ्यांना दरवर्षी ६,००० रुपये आणि राज्य सरकारच्या ‘नमो शेतकरी सन्मान निधी’ योजनेतून दरवर्षी ६,००० रुपये, अशी एकूण १२,००० रुपये मिळतात.
सरकारच्या नियमानुसार, एका व्यक्तीला एकाच प्रकारच्या वैयक्तिक लाभाच्या योजनेचा लाभ घेता येतो. पण असे आढळून आले आहे की अनेक महिला लाभार्थी या शेतकरी सन्मान निधी योजनांचा लाभ घेत असताना त्याचवेळी ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेचाही लाभ घेत आहेत.
अशा दुहेरी लाभ घेणाऱ्या महिलांना आता पूर्ण रक्कम म्हणजेच दरमहा दीड हजार रुपये न देता, फक्त ५०० रुपये देण्याचा निर्णय राज्य सरकारने घेतला आहे. याचा अर्थ, ज्या महिला शेतकरी सन्मान निधी योजनेच्या लाभार्थी आहेत आणि त्याचवेळी लाडकी बहीण योजनेच्याही लाभार्थी आहेत, त्यांना आता फक्त ५०० रुपये मिळणार आहेत.
उत्पन्न मर्यादेची अट
याशिवाय आणखी एक महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजनेच्या लाभार्थी महिलेच्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न अडीच लाख रुपयांपेक्षा कमी असणे आवश्यक आहे. सध्या राज्यातील दोन कोटी ५८ लाख महिला या योजनेचा लाभ घेत आहेत. परंतु महिला व बालकल्याण विभागाच्या अंदाजानुसार, यातील लाखो महिलांचे कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न अडीच लाख रुपयांपेक्षा जास्त असू शकते.
या बाबीची पडताळणी करण्यासाठी, ज्याप्रमाणे चारचाकी वाहने असलेल्या लाभार्थींची नावे परिवहन विभागाकडून घेण्यात आली, त्याचप्रमाणे आता पॅनकार्डवरून लाभार्थी महिलांच्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न किती आहे, याची माहिती आयकर विभागाकडून मागविण्यात आली आहे.
महिलांच्या प्रतिक्रिया
अनेक महिलांनी आपल्याला फक्त ५०० रुपये मिळाल्याच्या तक्रारी केल्या आहेत. सोलापूर जिल्ह्यातील काही महिलांनी नुकत्याच मिळालेल्या किस्त्यांमध्ये कमी रक्कम मिळाल्याच्या तक्रारी नोंदवल्या आहेत. परंतु महिला व बालविकास अधिकारी प्रसाद मिरकले यांच्या म्हणण्यानुसार, त्यांच्या स्तरावर या रकमेची पडताळणी करणे शक्य नाही आणि त्यामुळे नेमके काय कारण आहे, हे सांगता येत नाही.
सध्याच्या परिस्थितीत, जवळपास अडीच कोटी महिला या योजनेचा लाभ घेत आहेत. परंतु आता सरकारने घातलेल्या अटींमुळे किती महिला या योजनेच्या पूर्ण लाभापासून वंचित राहतील, हे स्पष्ट नाही. विशेषतः शेतकरी सन्मान निधी योजनेच्या लाभार्थी महिला आणि उत्पन्न मर्यादेची अट पूर्ण न करणाऱ्या महिला आता फक्त ५०० रुपये अथवा काही प्रकरणांमध्ये कदाचित योजनेच्या लाभापासून संपूर्णपणे वंचित राहू शकतात.
ज्या महिलांना कमी रक्कम मिळाली आहे किंवा ज्यांना अद्याप रक्कम मिळालेली नाही, त्यांनी त्यांच्या जिल्ह्याच्या महिला व बालविकास अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधावा. तसेच, आपल्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न अडीच लाख रुपयांपेक्षा कमी असल्याचे आणि आपण इतर कोणत्याही समान प्रकारच्या योजनेचा लाभ घेत नसल्याचे प्रमाणित करावे.
‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण’ योजना ही महाराष्ट्रातील महिलांसाठी एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. परंतु आता सरकारने घातलेल्या नव्या अटींमुळे काही लाभार्थी बहिणींना दरमहा दीड हजार रुपयांऐवजी फक्त ५०० रुपये मिळणार आहेत. विशेषतः ज्या महिला शेतकरी सन्मान निधी योजनेच्या लाभार्थी आहेत, त्यांना या योजनेचा पूर्ण लाभ मिळणार नाही.
शासनाच्या या निर्णयामागील तर्क हा आहे की एकाच व्यक्तीला एकाच प्रकारच्या वैयक्तिक लाभाच्या योजनेचा लाभ घेता येतो. परंतु अनेक महिलांचा दावा आहे की या दोन्ही योजना वेगवेगळ्या उद्देशांसाठी आहेत आणि त्यामुळे त्यांना दोन्हींचा पूर्ण लाभ मिळावा.
आगामी काळात महिला व बालकल्याण विभाग आयकर विभागाकडून मिळालेल्या माहितीच्या आधारे आणखी काही महिलांना योजनेच्या लाभापासून वगळू शकते. अशा परिस्थितीत, ज्या महिलांचे कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न अडीच लाख रुपयांपेक्षा कमी आहे आणि ज्या इतर कोणत्याही समान प्रकारच्या योजनेचा लाभ घेत नाहीत, त्यांनाच या योजनेचा पूर्ण लाभ मिळू शकेल.
यामुळे लाडकी बहीण योजनेच्या लाभार्थी महिलांनी आपल्या पात्रतेची आणि लाभाच्या रकमेची माहिती घेणे आवश्यक आहे. तसेच, कोणत्याही प्रकारच्या शंका असल्यास, त्यांनी त्वरित संबंधित अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधावा. योग्य मार्गदर्शन आणि माहितीच्या अभावामुळे अनेक पात्र महिला या योजनेच्या लाभापासून वंचित राहू शकतात.
Also Read:
तुकडेबंदी कायद्यात मोठे बदल झाले, आता गुंठाभर जमीन विक्री खरेदी करता येणार Old Land Records
अशा प्रकारे, राज्य सरकारच्या या निर्णयामुळे शेतकरी सन्मान निधी योजनेच्या लाभार्थी असलेल्या बहिणींना आता लाडकी बहीण योजनेंतर्गत फक्त ५०० रुपये मिळणार आहेत. ही बाब अनेक महिलांसाठी निराशाजनक असली तरी, सरकारच्या नियमांनुसार ही कार्यवाही योग्य आहे. महिलांनी या नव्या नियमांचा स्वीकार करून, आपल्या पात्रतेनुसार योजनेचा लाभ घेणे हेच योग्य ठरेल.