turmeric market price नांदेड कृषी उत्पन्न बाजार समितीच्या नवा मोंढा बाजारात गेल्या काही आठवड्यांपासून नव्या हंगामातील हळदीची मोठ्या प्रमाणावर आवक सुरू झाली आहे. गुढीपाडव्याच्या शुभमुहूर्तावर (३० मार्च) एकाच दिवशी ४,३६५ क्विंटल हळद विक्रीसाठी बाजारात आली, ज्याला सरासरी १३,९९० रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला. मात्र, यंदाचे दर मागील वर्षाच्या तुलनेत चार ते पाच हजार रुपयांनी कमी आहेत, जे शेतकऱ्यांच्या चिंतेचे कारण बनले आहे.
बाजारात आलेल्या हळदीला किमान ११,२९० रुपये, तर कमाल १४,९११ रुपये प्रति क्विंटल दर मिळाला. ही दराची तफावत हळदीच्या प्रतीनुसार असून, उच्च गुणवत्तेच्या हळदीला अधिक दर मिळण्याची शक्यता आहे. गेली पाच वर्षे हळदीच्या दरात सातत्याने वाढ होत होती, परंतु यंदा याला ब्रेक लागला आहे. शेतकऱ्यांनी अपेक्षित केलेले १८,००० ते २०,००० रुपये प्रति क्विंटल दर न मिळाल्याने त्यांच्यात निराशा पसरली आहे.
हळद उत्पादनावर परिणाम करणारे घटक
यंदाच्या हळद हंगामात अनेक घटकांचा परिणाम झाला आहे:
Also Read:
शेतीला पाइप लाइन करण्यासाठी शेतकऱ्यांना मिळणार मोठे अनुदान get a big subsidy to pipelines
१. हवामान बदल: यंदा अनियमित पावसामुळे उत्पादनात काही प्रमाणात घट झाली आहे. सुरुवातीला पावसाचा अभाव आणि नंतर अतिवृष्टीमुळे हळदीच्या पिकावर परिणाम झाला.
२. पाणी व्यवस्थापन: बऱ्याच भागात पाण्याची कमतरता असल्याने हळदीचे उत्पादन कमी झाले आहे. हळद हे पाण्यावर अवलंबून असलेले पीक आहे आणि योग्य सिंचन न झाल्यास उत्पादन व गुणवत्ता दोन्हीवर परिणाम होतो.
३. रोग व किडींचा प्रादुर्भाव: यंदाच्या हंगामात काही भागात हळदीवर रोग आणि किडींचा प्रादुर्भाव झाल्याने उत्पादकता कमी झाली.
Also Read:
मागेल त्या शेतकऱ्यांना मिळणार सौर कृषी पंपासाठी 8 लाख 50 हजार रुपये solar agricultural pumps
४. जागतिक बाजारपेठेतील स्थिती: आंतरराष्ट्रीय बाजारात भारतीय हळदीची मागणी कमी झाल्याने देखील स्थानिक बाजारात दर कमी झाले आहेत.
सध्याची बाजारातील इतर पिकांची स्थिती
हळदीसोबतच, नांदेड बाजारात इतर प्रमुख पिकांचाही व्यापार सुरू आहे. रविवारी (३० मार्च) झालेल्या व्यवहारानुसार इतर पिकांना मिळालेले दर पुढीलप्रमाणे आहेत:
- सोयाबीन: सरासरी ४,३०१ रुपये प्रति क्विंटल
- गहू: २,८७५ रुपये प्रति क्विंटल
- ज्वारी: २,४१० रुपये प्रति क्विंटल
- हरभरा: ५,४९५ रुपये प्रति क्विंटल
- तूर: ६,९८१ रुपये प्रति क्विंटल
- मूग: ५,८०० रुपये प्रति क्विंटल
या पिकांसाठी देखील शेतकऱ्यांना हमी दरापेक्षा कमी किंमत मिळत असल्याने त्यांचे नुकसान होत आहे. विशेषतः तूर, हरभरा आणि सोयाबीन या पिकांना सरकारने जाहीर केलेल्या हमी दरापेक्षा बाजारात कमी दर मिळत आहेत. उदाहरणार्थ, तुरीसाठी सरकारी हमीभाव ७,०३५ रुपये प्रति क्विंटल असताना बाजारात ६,९८१ रुपये मिळत आहेत.
हळद उत्पादनाचे प्रक्रिया आणि आव्हाने
हळदीचे उत्पादन आणि प्रक्रिया ही एक श्रमसाध्य प्रक्रिया आहे, जी शेतकऱ्यांसाठी अनेक आव्हाने उभी करते:
१. जमिनीची तयारी: हळद लागवडीसाठी चांगल्या जमिनीची आवश्यकता असते. जमिनीची नांगरणी, खत टाकणे यासारख्या प्रक्रिया कराव्या लागतात.
२. लागवड आणि देखभाल: हळदीची लागवड सामान्यत: मे-जून महिन्यात केली जाते आणि पिकाला ८ ते ९ महिने वाढण्यासाठी लागतात. या काळात नियमित पाणी, खते आणि किटकनाशकांची फवारणी करावी लागते.
Also Read:
या जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांच्या खात्यात पैसे जमा २८५२ कोटी पिक विमा मंजूर crop insurance approved
३. काढणी आणि प्रक्रिया: हळदीची काढणी फेब्रुवारी ते एप्रिल महिन्यात होते. काढणीनंतर हळद शिजवून, वाळवून आणि पॉलिश करून विक्रीसाठी तयार केली जाते. सध्या तापमान ४० अंश सेल्सिअसच्या वर उन्नतीवर गेल्याने शेतकऱ्यांना आणि मजुरांना मोठ्या उष्णतेत काम करावे लागत आहे.
४. वाहतूक आणि विक्री: प्रक्रिया केलेली हळद बाजारपेठेत नेण्यासाठी वाहतूक खर्चही शेतकऱ्यांना सहन करावा लागतो.
५. साठवणूक आणि बाजारपेठेतील अस्थिरता: हळद हे दीर्घकाळ टिकणारे पीक असल्याने काही शेतकरी चांगला दर मिळण्याच्या आशेने त्याची साठवणूक करतात. मात्र, बाजारभावातील अनिश्चिततेमुळे हे जोखमीचे ठरू शकते.
Also Read:
राज्यात मंगळवार, बुधवार आणि गुरुवारी पाऊस: पंजाबराव डख यांचा नवीन अंदाज Rain in the state
यंदाचे हळद उत्पादन आणि भविष्याचे अंदाज
नांदेड जिल्ह्यात यंदा अंदाजे ३५,००० हेक्टर क्षेत्रावर हळदीची लागवड करण्यात आली होती. गेल्या वर्षीच्या तुलनेत उत्पादन क्षेत्र कमी असल्याने एकूण उत्पादनात देखील घट झाली आहे. हेक्टरी उत्पादकता साधारणपणे १५ ते २० टन असल्याने, एकूण उत्पादन ५ ते ७ लाख टन अपेक्षित आहे.
तज्ज्ञांच्या मते, पुढील काही आठवड्यांत हळदीच्या दरात काही प्रमाणात सुधारणा होऊ शकते, कारण:
१. निर्यात मागणी: भारतीय हळदीची जागतिक बाजारात मागणी कायम आहे, विशेषतः त्याच्या औषधी गुणधर्मांमुळे. निर्यात बाजारात काही सुधारणा झाल्यास स्थानिक बाजारातही दर वाढू शकतात.
२. उन्हाळी हंगाम: उन्हाळ्यात हळदीचा वापर गृहोपयोगी आणि औषधी बाजारात वाढतो, ज्यामुळे मागणी वाढण्याची शक्यता आहे.
३. सरकारी हस्तक्षेप: जर सरकारने बाजार हस्तक्षेप करून हळद खरेदी केली, तर दरात सुधारणा होऊ शकते.
शेतकऱ्यांसाठी मार्गदर्शक सूचना
वर्तमान परिस्थिती पाहता, हळद उत्पादक शेतकऱ्यांनी पुढील बाबींचा विचार करणे आवश्यक आहे:
१. बाजारभावाचा सातत्याने अभ्यास करा: हळद विक्रीसाठी बाजारातील दैनंदिन दर आणि प्रवृत्तींचा अभ्यास करणे महत्वाचे आहे. उच्च गुणवत्तेच्या हळदीसाठी चांगला दर मिळू शकतो.
२. उत्पादन खर्च कमी करा: आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून, पाणी व्यवस्थापन सुधारून आणि एकात्मिक किड व्यवस्थापनाद्वारे उत्पादन खर्च कमी करता येऊ शकतो.
३. प्रक्रिया मूल्यवर्धन: शेतकऱ्यांनी हळदीवर प्रक्रिया करून मूल्यवर्धित उत्पादने तयार केल्यास अधिक आर्थिक फायदा मिळू शकतो.
४. संघटित होणे: शेतकरी उत्पादक कंपन्या (FPO) स्थापन करून सामूहिक विपणन केल्यास चांगला दर मिळविण्यास मदत होऊ शकते.
५. पिकांचे विविधीकरण: फक्त हळदीवरच अवलंबून न राहता, पिकांचे विविधीकरण करणे हा शेतकऱ्यांसाठी एक चांगला पर्याय आहे.
सरकारने घ्यावयाची पावले
हळद उत्पादक शेतकऱ्यांना मदत करण्यासाठी सरकारने पुढील उपाययोजना करणे आवश्यक आहे:
१. हळदीसाठी हमीभाव: हळदीसाठी हमीभाव निश्चित करून त्या दराने शासकीय खरेदी सुरू करणे गरजेचे आहे.
२. निर्यात प्रोत्साहन: हळदीच्या निर्यातीला प्रोत्साहन देऊन जागतिक बाजारात भारतीय हळदीचा वाटा वाढविण्यास मदत करावी.
३. अवजारे आणि तंत्रज्ञान सहाय्य: हळद प्रक्रियेसाठी आधुनिक अवजारे आणि तंत्रज्ञानाची उपलब्धता वाढवावी.
४. अल्पदर कर्ज सुविधा: हळद उत्पादकांना कमी व्याजदराने कर्ज उपलब्ध करून द्यावे.
नांदेड कृषी उत्पन्न बाजारात सध्या हळदीचे दर मागील वर्षाच्या तुलनेत कमी असले तरी, पुढील काळात दरात सुधारणा होण्याची अपेक्षा आहे. शेतकऱ्यांनी धैर्य ठेवून बाजारातील प्रवृत्तींचा अभ्यास करावा आणि योग्य वेळी विक्री करण्याचा निर्णय घ्यावा. सरकारने देखील हळद उत्पादकांना मदत करण्यासाठी ठोस पावले उचलल्यास शेतकऱ्यांना नक्कीच दिलासा मिळू शकेल.
हळद हे भारताचे एक महत्त्वाचे निर्यात पीक असून, त्याच्या गुणवत्तेत आणखी सुधारणा करून जागतिक बाजारात स्पर्धात्मकता वाढविणे आवश्यक आहे. शेतकरी, व्यापारी आणि सरकार यांनी एकत्रित प्रयत्न केल्यास हळद उत्पादन क्षेत्राला नक्कीच चालना मिळू शकेल.
