Vihir Anudan Yojana महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी पाणी व्यवस्थापन हा अत्यंत महत्त्वाचा विषय आहे. विशेषतः अनेक भागांत दरवर्षी पडणाऱ्या अपुऱ्या पावसामुळे शेतकऱ्यांना पाण्याच्या अभावाचा सामना करावा लागतो. या समस्येचे निराकरण करण्यासाठी राज्य सरकारने डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना सुरू केली आहे. ही योजना शेतकऱ्यांना पाणी व्यवस्थापनासाठी आवश्यक सुविधा निर्माण करण्यात मदत करते.
योजनेचे महत्त्व
शेतीसाठी पाणी हा अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. योग्य वेळी आणि पुरेशा प्रमाणात पाणी न मिळाल्यास पिकांचे उत्पादन घटते आणि शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान होते. महाराष्ट्रातील बहुतांश भागांत अद्यापही सिंचनाच्या पुरेशा सोयी उपलब्ध नाहीत. विशेषतः कमी पावसाचे क्षेत्र असलेल्या भागांत शेतीसाठी पाण्याची निश्चित व्यवस्था असणे अत्यंत गरजेचे आहे. याच उद्देशाने डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना लागू करण्यात आली आहे.
योजनेअंतर्गत अनुदानाचे प्रकार
या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना विविध प्रकारचे अनुदान दिले जाते:
Also Read:
क्या पर्सनल लोन नहीं भरने जाना पड़ सकता है जेल, लोन लेने वालों के लिए जरूरी नियम Personal Loan Rule
- नवीन विहीर खोदणे: शेतकऱ्यांना नवीन विहीर खोदण्यासाठी 2.5 लाख रुपयांपर्यंत अनुदान मिळते. यामुळे शेतात स्वतंत्र पाणी स्रोत निर्माण होतो.
- जुन्या विहिरींची दुरुस्ती: जुन्या विहिरींची स्थिती सुधारण्यासाठी 50,000 रुपयांपर्यंत अनुदान दिले जाते. यामुळे जुन्या विहिरींची पाणी साठवण क्षमता वाढते.
- इन-वेल बोरिंग: इन-वेल बोरिंगसाठी 20,000 रुपयांचे अनुदान दिले जाते. या तंत्रज्ञानामुळे विहिरीतील पाणी पातळी कमी झाल्यासही पाणी उपलब्ध होते.
- पंप संच खरेदी: पाणी उपसण्यासाठी आवश्यक पंप संच खरेदीसाठी 20,000 रुपयांपर्यंत मदत दिली जाते.
- वीज जोडणी: विहिरीला वीज पुरवठा करण्यासाठी 10,000 रुपयांपर्यंत अनुदान दिले जाते.
- शेततळे अस्तरीकरण: शेततळ्यांसाठी प्लास्टिक अस्तरीकरणाद्वारे पाणी साठवण क्षमता वाढवण्यासाठी 1 लाख रुपयांपर्यंत मदत मिळते.
- आधुनिक सिंचन पद्धती: ठिबक सिंचनासाठी 50,000 रुपये आणि तुषार सिंचनासाठी 25,000 रुपयांपर्यंत अनुदान दिले जाते. या पद्धतींमुळे पाण्याचा काटकसरीने वापर होऊन अधिक क्षेत्र सिंचनाखाली आणता येते.
- पीव्हीसी पाईप: पाणी वहनासाठी आवश्यक पीव्हीसी पाईपसाठी 30,000 रुपयांपर्यंत अनुदान दिले जाते.
- परसबाग योजना: परसबाग विकसित करण्यासाठी 500 रुपयांचे अनुदान दिले जाते.
योजनेचे फायदे
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना अनेक फायदे होतात:
- पाणी साठवण क्षमता वाढते, ज्यामुळे पाणीटंचाईच्या काळातही पिकांना पाणी देणे शक्य होते.
- आधुनिक सिंचन पद्धतींमुळे पाण्याचा अधिक कार्यक्षम वापर होतो.
- पिकांना वेळेवर आणि पुरेसे पाणी मिळाल्याने उत्पादन वाढते.
- शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढून आर्थिक स्थैर्य प्राप्त होते.
- पाणी व्यवस्थापनामुळे शाश्वत शेती पद्धती विकसित होते.
- शेतीचा विकास होऊन ग्रामीण अर्थव्यवस्था बळकट होते.
पात्रता
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना खालील पात्रता निकष पूर्ण करावे लागतात:
- अर्जदार महाराष्ट्रातील शेतकरी असावा.
- मुंबई, सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी, सातारा, सांगली आणि कोल्हापूर या जिल्ह्यांमधील शेतकरी या योजनेसाठी पात्र नाहीत. राज्यातील इतर सर्व जिल्ह्यांतील शेतकरी अर्ज करू शकतात.
- अर्जदाराकडे स्वतःच्या नावावर शेतजमीन असणे आवश्यक आहे.
- प्राधान्य क्रमानुसार छोटे आणि सीमांत शेतकरी, अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि इतर मागास वर्गीय शेतकऱ्यांची निवड केली जाते.
अर्ज प्रक्रिया
या योजनेसाठी ऑनलाइन पद्धतीने अर्ज करता येतो. अर्ज प्रक्रिया खालीलप्रमाणे आहे:
- ऑनलाइन नोंदणी: महा डीबीटी महाइत या अधिकृत वेबसाइटवर भेट द्यावी. तिथे आधार क्रमांक आणि इतर माहिती भरून नोंदणी करावी.
- लॉगिन करणे: नोंदणी झाल्यानंतर युजरनेम आणि पासवर्ड वापरून लॉगिन करावे.
- योजना निवडणे: सर्व उपलब्ध योजनांमधून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना निवडावी.
- अर्ज भरणे: आवश्यक माहिती भरून अर्ज पूर्ण करावा.
- कागदपत्रे अपलोड करणे: आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावीत, जसे की:
- आधार कार्ड
- 7/12 उतारा
- शेतजमीनीचा नकाशा
- बँक पासबुकची प्रत
- पॅन कार्ड
- फोटो
- अन्य आवश्यक कागदपत्रे
- अर्ज सबमिट करणे: सर्व माहिती भरल्यानंतर आणि कागदपत्रे अपलोड केल्यानंतर अर्ज सबमिट करावा.
- अर्ज स्थिती तपासणे: अर्ज सबमिट केल्यानंतर नियमितपणे अर्जाची स्थिती वेबसाइटवर तपासावी.
निवड प्रक्रिया
अर्जदारांची निवड लॉटरी पद्धतीने केली जाते. यामुळे सर्वांना समान संधी मिळते आणि निवड प्रक्रिया पारदर्शक राहते. निवड झालेल्या शेतकऱ्यांना कृषी विभागाकडून सूचित केले जाते, त्यानंतर पुढील प्रक्रिया सुरू होते.
ठिबक सिंचन पद्धतीचे महत्त्व
ठिबक सिंचन हे पाणी व्यवस्थापनाचे अत्यंत प्रभावी साधन आहे. या योजनेअंतर्गत ठिबक सिंचनासाठी विशेष अनुदान दिले जाते कारण:
- ठिबक सिंचनामुळे 40-60% पाण्याची बचत होते.
- पिकांना आवश्यक तेवढेच पाणी थेट मुळांपर्यंत पोहचते.
- खतांचा वापर कमी होतो आणि खतांची कार्यक्षमता वाढते.
- तण कमी वाढते, त्यामुळे मजुरी खर्च कमी होतो.
- पिकांची वाढ चांगली होऊन उत्पादन वाढते.
सावधगिरीचे उपाय
योजनेचा लाभ घेताना शेतकऱ्यांनी खालील बाबींची काळजी घ्यावी:
Also Read:
शेतकरी ओळखपत्र साठी नोंदणी करा आणि घरबसल्या मिळवा या सुविधा मोफत Register for Farmer Identity Card
- अर्जात दिलेली सर्व माहिती अचूक असावी.
- सर्व आवश्यक कागदपत्रे वेळेत सादर करावीत.
- मंजूर अनुदानाचा वापर योग्य कामासाठीच करावा.
- काम पूर्ण झाल्याचे प्रमाणपत्र वेळेत सादर करावे.
- अधिकृत विक्रेत्यांकडूनच सामग्री खरेदी करावी.
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी पाणी व्यवस्थापनाच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाची आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना पाणीटंचाईवर मात करण्यास मदत होते. सिंचनाच्या सोयी वाढल्याने शेतीचे उत्पादन वाढते आणि शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात वाढ होते.
पाण्याचा काटकसरीने वापर करून अधिकाधिक क्षेत्र सिंचनाखाली आणता येते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी विलंब न करता अर्ज करावा. जलव्यवस्थापनाच्या या महत्त्वपूर्ण योजनेचा फायदा घेऊन शेती समृद्ध करण्याची ही सुवर्णसंधी आहे. योग्य पाणी व्यवस्थापनातूनच शाश्वत शेती आणि शेतकऱ्यांचे आर्थिक स्थैर्य साध्य होऊ शकते.
अधिक माहितीसाठी आपल्या जवळच्या कृषी कार्यालयाशी संपर्क साधावा किंवा महा डीबीटी पोर्टलला भेट द्यावी. वेळेत अर्ज केल्यास अनुदानाचा लाभ घेणे सोपे होईल आणि आपली शेती अधिक फायदेशीर करण्याची संधी मिळेल.
